Ανατομία της Αυτοεκτίμησης

Anatomía de la Autoestima
Por:

BORJA VILASECA

15/03/2009 / El País

Μετάφραση : Κωνσταντίνος Πρίντεζης


Ανατομία της Αυτοεκτίμησης

«Οι υπόλοιποι δεν μας προσθέτουν και δεν μας αφαιρούν τίποτα. Μονάχα είναι καθρέφτες οι οποίοι μας δείχνουν αυτό που έχουμε και αυτό το οποίο μας λείπει.»

Από μια συναισθηματική οπτική γωνία, όλα αυτά που κάποιος δεν δίνει στον εαυτό του, τα ψάχνει στη σχέση του με τους υπολοίπους : τρυφερότητα, εμπιστοσύνη, αναγνώριση. Η ανεξαρτησία περνά μέσα από το να μάθει κανείς να είναι αυτάρκης. Είναι ώρα να το αναγνωρίσουμε : γενικά είμαστε μια κοινωνία «καταρτισμένων ορθολογιστών» και «συναισθηματικά αναλφάβητων». Δεν μας έχουν μάθει να εκφράζουμε με λέξεις τον ανεμοστρόβιλο των συγκινήσεων, συναισθημάτων και διαθέσεων τα οποία περιπλανώνται μέσα μας. Και αυτή η άγνοια μας οδηγεί στο να περιθωριοποιούμε αυτό το οποίο συμβαίνει μέσα μας, υποφέροντας τις συνέπειες.

Εξαιτίας της έλλειψης γνώσης και εξάσκησης στη συναισθηματική νοημοσύνη, συνηθίζουμε να αντιδρούμε ή να καταπιεζόμαστε ενστικτωδώς κάθε φορά που ερχόμαστε αντιμέτωποι με αντιξοότητες. Μόλις που δίνουμε χώρο για να καταλάβουμε το τι έχει συμβεί και με τι τρόπο μπορούμε να διοχετεύσουμε με τρόπο δημιουργικό αυτό που αισθανόμαστε. Από αυτό το μετατρεπόμαστε σε θύματα και δήμιους του πόνου μας, τον όποιο εντείνουμε με το να ξανασκεφτόμαστε αυτό το οποίο συνέβη. Σε αυτό συνίσταται το να ζούμε ασυνείδητα : στο να μη αντιλαμβανόμαστε το ότι είμαστε συν-δημιουργοί των δεινών μας.

Στην πορεία, οι πληγές οι οποίες έχουν προκληθεί από αυτό τον εσωτερικό πόλεμο μας αφήνουν ένα πηγάδι από φόβους, αγωνίες και ελλείψεις. Και η εμπειρία της δυσαρέσκειας διευκολύνει στην δημιουργία ενός από τα μεγαλύτερα ψεύδη το όποιο συστήνει αυτό το σύστημα : το ότι η ευαρέσκεια μας και η ευτυχία μας εξαρτώνται από κάτι εξωτερικό όπως το χρήμα, η εξουσία, η επιτυχία, το σέξ…

ΕΣΩΤΕΡΙΚΑ ΚΟΜΜΑΤΙΑΣΜΕΝΟΙ

«Μόνο αν νιώθω αξιόλογος για αυτό που είμαι μπορώ να με αποδεχτώ, μπορώ να είμαι αυθεντικός» (Χόρχε Μπουκάι)

Κάτω από την κατάρα αυτής της λανθασμένης πεποίθησης και με τρόπο ασυνείδητο, ζούμε σα να δουλεύουμε για να κυνηγήσουμε την εξωτερική εικόνα σα να ήταν αυτή πιο σημαντική για να προσέξουμε και να φροντίσουμε από τον εσωτερικό μας κόσμο. Δίνουμε προτεραιότητα στο «πώς μας βλέπουν» παρά στο «πώς αισθανόμαστε». Και όχι μόνον αυτό. Αυτός ο περιορισμός μας κατευθύνει επίσης στο να χρησιμοποιούμε πολλά από αυτά που λέμε και κάνουμε έτσι ώστε οι υπόλοιποι να μας γνωρίσουν, να μας καταλάβουν, να μας αποδεχτούν και να μας αγαπήσουν. Με αυτό τον τρόπο προσδοκούμε να αποκαταστήσουμε τη συναισθηματική μας σταθερότητα.

Αλλά η πραγματικότητα αποδεικνύει πώς ακολουθώντας αυτή τη στρατηγική συνήθως δεν την επιτυγχάνουμε, και ότι στην προσπάθεια μας καταλήγουμε ξεχνώντας τον εαυτό μας. Για αυτό υποφέρουμε. Βαδίζοντας στη ζωή διαλυμένοι στο εσωτερικό μας γινόμαστε περισσότερο ευάλωτοι απέναντι στις συνθήκες και στον οικογενειακό, κοινωνικό και επαγγελματικό μας περίγυρο. Αυτό το οποίο σκέφτονται οι άλλοι γίνεται ολοένα και πιο σημαντικό από αυτό το οποίο σκεφτόμαστε εμείς οι ίδιοι. Συνεχίζοντας γυμνοί από μέσα, σιγά σιγά ενδυόμαστε με τις πεποιθήσεις και τις αξίες της πλειονότητας, και αρχίζουμε να σκεφτόμαστε και να πράττουμε με βάση τους κανόνες, τις νόρμες και τις συνθήκες που μας έχουν επιβληθεί. Μέσα από αυτό τον «μοναδικό τρόπο σκέψης» αποκρυσταλλώνεται το εγκατεστημένο από το σύστημα status quo.

Η ΚΟΙΝΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ ΕΙΝΑΙ ΑΟΡΑΤΗ

«Κάποιος είναι αυτό που αγαπά, όχι αυτό που οι άλλοι αγαπούν» (Τσάρλι Κάουφμαν)


Μερικές φορές παρουσιαζόμαστε αλαζόνες και παντοδύναμοι καθώς συναναστρεφόμαστε με άλλα άτομα, πιστεύοντας ότι αυτή η στάση είναι ένα σύμπτωμα της ασφάλειας που νιώθουμε για τον εαυτό μας. Αντίθετα, όταν απαξιωνόμαστε σκεφτόμαστε το ακριβώς αντίθετο. Ωστόσο, αυτές οι δύο αντίθετες συμπεριφορές αποτελούν τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος : έλλειψη αυτοεκτίμησης. Είναι η κοινή μας ανεπάρκεια. Και παρόλο που είναι φθοροποιός είναι ουσιαστικά αόρατη.

Τι είναι λοιπόν η αυτοεκτίμηση; Θα μπορούσε να οριστεί σαν « τον τρόπο με τον οποίο αξιολογούμε τον εαυτό μας». Και το ζήτημα δεν είναι στο αν υπερ ή υπό αυτοεκτιμόμαστε. Η πραγματική αυτοεκτίμηση γεννιέται στο να δούμε και να αποδεχτούμε τον εαυτό μας ακριβώς όπως είναι. Η έλλειψη αυτοεκτίμησης έχει σοβαρές συνέπειες, τόσο στον τρόπο με τον οποίο ερμηνεύουμε και κατανοούμε τον κόσμο όσο και στον τρόπο που λειτουργούμε και σχετιζόμαστε με τους άλλους. Κοιτώντας τόσο προς τα έξω, αισθανόμαστε ανίκανοι, αγχωμένοι και ανασφαλείς και αφήνουμε τον φόβο να μας νικήσει και να φθαρούμε από την δυσαρέσκεια. Επίσης συζητάμε και τσακωνόμαστε πιο συχνά γεγονός το οποίο μας καταδικάζει στην σκλαβιά της μοναξιάς και της οργής. Και δεδομένου ότι εξακολουθούμε να υποκρινόμαστε αυτό το οποίο δεν είμαστε και να καταπιέζουμε αυτό το οποίο αισθανόμαστε, διακινδυνεύουμε να «φαγωθούμε» από την θλίψη και να καταβληθούμε από την κατάθλιψη.


ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΠΛΗΡΩΣΗ

“Αν δεν το βρεις μέσα σου, που θα το βρεις;” (Alan Watts)

Από την τόση επιμονή στο να κοιτάμε προς τα έξω, τα διαφορετικά μας κίνητρα επικεντρώνονται σε έναν και μόνο σκοπό :να πετύχουμε έτσι ώστε η πραγματικότητα μας να προσαρμοστεί στις επιθυμίες μας και στις εγωκεντρικές μας προσδοκίες. Με αυτό τον τρόπο σκοπεύουμε να κατακτήσουμε κάποια μέρα την ευτυχία. Ωστόσο, δεδομένου ότι δεν συνηθίζουμε να ικανοποιούμε αυτές τις ψεύτικες ανάγκες μας, αμέσως υιοθετούμε τον ρόλο του θύματος, μετατρέποντας την ύπαρξη μας σε μία συνεχή απογοήτευση.
Ειδικοί στον τομέα της ψυχολογίας της προσωπικότητας επιβεβαιώνουν ότι αυτός ο εγωκεντρισμός – ο οποίος έχει τις ρίζες του στην πιο τρυφερή μας παιδική ηλικία – διαμορφώνει την σκέψη μας, την συμπεριφορά μας και την στάση μας, δημιουργώντας σιγά σιγά την προσωπικότητα μας. Έτσι, η έλλειψη αυτοεκτίμησης υποχρεώνει πολλούς ανθρώπους να αποζημιώνονται συναισθηματικά, δείχνοντας περήφανοι και αλαζόνες.

Με την άρνηση των ίδιων τους των αναγκών και με την προσπάθεια της εξυπηρέτησης των αναγκών των άλλων, είναι οι τελευταίοι οι οποίοι ζητούν βοήθεια και οι πρώτοι που θα την προσφέρουν. Αν και δεν τείνουν να ακούν τους εαυτούς τους, νομιμοποιούν τον εαυτό τους στο να «παρενοχλούν» και να δίνουν συμβουλές χωρίς να τους ζητείται. Ως εκ τούτου συνηθίζουν να προκαλούν την απόρριψη και να βλέπουν τους εαυτούς τους υπό τον φόβο του μεγαλύτερου εχθρού τους : την μοναξιά.
Σε άλλες περιπτώσεις, αυτή η έλλειψη εξαναγκάζει μερικά άτομα να προβάλλουν μια εικόνα θριάμβου σε κάθε στιγμή, ακόμα και όταν αισθάνονται νικημένοι. Τυφλωμένοι από την υπερπροσπάθεια να εκθαμβώσουν για να αναγνωριστούν και να λατρευτούν, εθίζονται στην δουλειά υποβιβάζοντας την συναισθηματική τους ζωή σε δεύτερο πλάνο. Η ματαιοδοξία τους καταδικάζει στο να κρύβονται κάτω από ένα προσωπείο πολυτέλειας και να βρίσκουν καταφύγιο σε ένα κλουβί από χρυσό. Αλλά πέρα από αυτές τις ψευδείς εικόνες πάσχουν από ένα βαθύ αίσθημα κενότητας και απογοήτευσης.

Η έλλειψη αυτόεκτίμησης προκαλεί σε μερικά άτομα τη μη αποδοχή του εαυτού τους, δημιουργώντας μια ταυτότητα διαφορετική και ιδιαίτερη για να επιβεβαιώσουν την ατομικότητα τους. Δεν αντέχουν να χαρακτηριστούν κοινότυποι και κρύβονται της κανονικότητας. Και συνηθίζουν να δημιουργούν έναν κόσμο δράματος και φαντασίας ο οποίος καταλήγει να τους τυλίγει σε μια αύρα αδυναμίας αυτοκατανόησης, ανισορροπίας και μελαγχολίας. Και κατά την διαδικασία σύγκρισης τους με τους υπολοίπους συνηθίζουν να αισθάνονται ζήλια νομίζοντας πώς οι υπόλοιποι έχουν κάτι ιδιαίτερο το οποίο οι ίδιοι στερούνται.
Ο κοινός παρονομαστής αυτής της έλλειψης είναι αυτός που μας οδηγεί στον να υποπίπτουμε στο σφάλμα της αναζήτησης στους άλλους, της τρυφερότητας , της αναγνώρισης και της αποδοχής που δεν δίνουμε στον εαυτό μας. Το παράδοξο είναι ότι στην πραγματικότητα το ζήτημα είναι να κάνουμε το αντίθετο. Μόνο εμείς μπορούμε να δώσουμε στον εαυτό μας αυτό που πραγματικά έχουμε ανάγκη.


Αυτό που σκέφτονται οι άλλοι

«Κάθε φορά που βρίσκεστε στην πλευρά της πλειοψηφίας, είναι στιγμή να κάνετε μια παύση και να συλλογιστείτε» (Μάρκ Τουέην)

Μια παραβολή διηγείται ότι ένας άντρας και η γυναίκα του πήγαν για ταξίδι με τον γιο τους που ήταν 12 ετών τον οποίο βάλανε πάνω σε ένα γαιδούρι. Περνώντας το πρώτο χωριό, ο κόσμος σχολίασε «Κοιτάξτε αυτό το κακομαθημένο : ανέβηκε πάνω στο γαϊδούρι και οι φτωχοί γονείς του πηγαίνουν με τα πόδια». Έτσι, η γυναίκα είπες στον σύζυγο της : «Να μην επιτρέψουμε στον κόσμο να μιλά άσχημα για το παιδί. Καλύτερα να ανέβεις εσύ στο γαϊδούρι».
Φτάνοντας στο επόμενο χωριό, ο κόσμος μουρμούρισε : «Τι ξεδιάντροπος, αφήνει το μικρό και την φτωχή γυναίκα του να τραβάν το γαϊδούρι, και αυτός πάει άνετος πάνω του». Έτσι πήραν την απόφαση να ανεβάσουν τη γυναίκα στο γαϊδούρι και ο πατέρας με τον γιό τραβούσαν τα χαλινάρια. Περνώντας από το τρίτο χωριό, ο κόσμος αναφώνησε : «Κακόμοιρε άντρα! Δε σου ‘φτανε που δούλευες όλη μέρα, πρέπει και να τραβάς τη γυναίκα πάνω στο γαϊδούρι! Και κακόμοιρε γιε! Τι σας περιμένει με τέτοια μάνα!
Έτσι συμφώνησαν και αποφάσισαν να ανεβούν στο γαϊδούρι και οι 3 και να συνεχίσουν το ταξίδι τους. Φτάνοντας σε ένα άλλο χωριό, ο κόσμος είπε : Κοίτα τι οικογένεια, είναι πιο κτήνη και από το γαϊδούρι που τους κουβαλά! Θα τσακίσουν την πλάτη του κακόμοιρου ζώου». Ακούγοντας το, αποφάσισαν να κατέβουν και οι τρεις και να περπατήσουν δίπλα στο γαϊδούρι. Αλλά περνώντας από το επόμενο χωριό, ο κόσμος τους επέκρινε (αποδοκίμασε) ξανά : «Για κοιτάξτε αυτούς τους 3 ηλιθίους : περπατάνε ενώ έχουν ένα γαϊδούρι το οποίο θα μπορούσε να τους μεταφέρει»

Η επιτυχία πέρα από την επιτυχία

«Αυτή την απόλαυση που νιώθω δεν μου την έχει δώσει ο κόσμος, και για αυτό ο κόσμος δεν μπορεί να μου την πάρει» (Σίρλευ Σέζαρ)

Οι άλλοι δεν μας προσθέτουν ούτε μας αφαιρούν κάτι. Και ποτέ δεν το έχουν κάνει. Είναι μονάχα καθρέφτες οι οποίοι μας δείχνουν αυτό που έχουμε και αυτό το οποίο μας λείπει. Ο Άλντους Χάξλει το έχει ήδη πει : «Η εμπειρία δεν είναι αυτό που μας συμβαίνει, αλλά η ερμηνεία που κάνουμε σε αυτό το οποίο μας συμβαίνει». Το μόνο που χρειαζόμαστε για να απολαύσουμε μια υγιή και ισορροπημένη συναισθηματική ζωή είναι να καλλιεργήσουμε ένα όραμα πιο αντικειμενικό για τους εαυτούς μας. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να μας κατανοήσουμε, να μας αποδεχτούμε και να μας αξιολογήσουμε ακριβώς για το πώς είμαστε. Και το ίδιο ισχύει για τους άλλους.
Το μυστικό είναι να αφιερώνουμε περισσότερο χρόνο και ενέργεια για να καθοδηγούμε τον εσωτερικό μας διάλογο. Θα πρέπει να προσέχουμε τι λέμε και πώς συμπεριφερόμαστε στον εαυτό μας, με τον ίδιο τρόπο που προσέχουμε και συμπεριφερόμαστε στους άλλους. Η πραγματική αυτοεκτίμηση είναι συνώνυμο με την ταπεινότητα και την ελευθερία. Είναι το συναισθηματικό στρώμα πάνω στο οποίο χτίζουμε την εσωτερική μας ευαρέσκεια. Και δρα σαν μια προστατευτική ασπίδα η οποία μας επιτρέπει να διατηρήσουμε την ειρήνη και την ισορροπία μας ανεξάρτητα από ποιες θα είναι οι συνθήκες μας. Οι σύγχρονοι φιλόσοφοι το αποκαλούν «να εξασφαλίσουμε την επιτυχία πέρα από την επιτυχία». Λένε ότι όταν ένα άτομο είναι πραγματικά ευτυχισμένο, δεν επιθυμεί τίποτα. Μόνο υπηρετεί, ακούει, και αγαπά. Μπορούμε να συνεχίσουμε να υποφέρουμε για αυτά τα οποία δεν μας δίνουν στη ζωή οι άλλοι, η μπορούμε να ξεκινήσουμε να περιποιούμαστε και να προσφέρουμε στον εαυτό μας. Είναι μια προσωπική απόφαση. Και είτε θέλουμε να το δούμε είτε όχι, την παίρνουμε κάθε μέρα.